.

* فلسفه‌ی جشن طبیعت

روز جشن طبیعت در بین توركان جشن آغاز كشت و كار می باشد، در ابتدا این جشن فقط در بین روستاییان رایج بود. در كتاب‌های تاریخی اشارهٔ مستقیمی به وجود چنین مراسمی نشده‌است اما در منابع كهن اشاره‌هایی به روز سیزدهم فروردین داریم. گفته می‌شود آذربایجانیان باستان در آغاز سال نو پس از ۱۲روز جشن گرفتن و شادی كردن كه به یاد ۱۲ ماه سال است، روز سیزدهم سال نو بهاری را كه روز فرخنده ای است به باغ و صحرا می‌رفتند و شادی می‌كردند و در حقیقت با این ترتیب رسمی بودن دوره ارگینه‌گون(نوروز) را به پایان می‌رسانیدند.

.

* پیشینه‌ی جشن طبیعت

در كتاب‌های تاریخی پیش از قاجار اشاره ی مستقیم و دقیقی به وجود چنین مراسمی نشده‌است اما مهرداد بهار در كتاب «از اسطوره تا تاریخ» خود اشاره‌ای كوتاه به جشن و پایكوبی مردم در اماكن عمومی و حتی بی‌روپوش و روبنده در خیابان آمدن زنان در دوران صفوی می‌كند.[۲] عبدالله مستوفی در كتاب «شرح زندگانی من» چگونگی انجام این مراسم در دورهٔ قاجار را با جزییات شرح داده‌است.[۳]

.

* آیین‌های جشن طبیعت

این رویداد دارای آیین‌های ویژه‌ای است كه در طول تاریخ پدید آمده و اندك اندك چهره سنت به خود گرفته است. از آن جمله می‌توان آیین‌های زیر را برشمرد:

• - سبزه به رود سپردن به نیت داشتن سالی پر از سرسبزی و خرمی 
• - پختن و صرف غذاهایی چون: چلوخورشت قورمه، انواع كباب، انواع آش و...
• - اجرای موسیقی اصیل و سنتی و شاد و اجرای رقص‌های اصیل آذری
• - انجام بازی‌های سنتی و محلی
• - و ...

.

* آیا عدد۱۳ نحس است؟!

هیچ سندی وجود ندارد كه مردمان نسل‌های پیشین از نحسی سیزده سخن گفته باشند و تاكنون هیچ دانشمندی ذكر نكرده كه سیزدهم سال نو بهاری نحس است بلكه قریب به اتفاق روز سیزده فروردین را بسیار سعد و فرخنده دانسته‌اند.[۴] برای مثال در آثار «الباقیه» ابوریحان بیرونی، جدولی برای سعد و نحس بودن روزها قرار دارد كه در آن برای سیزدهم فروردین، كلمه‌ی سعد به معنی نیك و فرخنده آمده‌است.

در یكی دو قرن اخیر شاید بدلیل اینكه عدد ۱۳ در بعضی ادیان و فرهنگ‌ها نحس دانسته می‌شود در ایران نیز این بدعت یا علت بی پایه و اساس را به روز جشن طبیعت اضافه كرده‌اند. برخلاف آذربایجانیان، پارسیان بر این باورند در این روز باید برای راندن نحسی از خانه بیرون روند و نحسی را در طبیعت به در كنند. اما برای اثبات اینكه ایرانیان قدیم هم این دیدگاه را داشتند هیچ روایت تاریخی و قابل استنادی وجود ندارد.

.

* فراگیرشدن جشن طبیعت و آغاز بكارگیری اصطلاح سیزده به‌در

جشن طبیعت در زمان قاجار در حال فراگیر شدن بود كه با روی كار آمدن حكومت سلسله‌ی پهلوی كه اساس آن بر ناسیونالیسم فارسی و باستانگرایی بنا نهاده شد و تبلیغ گردید و پس از آن سعی می‌شد هر مناسبت و جشن ملی به پارسیان باستان ارتباط داده شود كه در جریان این تحریفات، درخصوص اهمیت این روز، دو نظریه متضاد از هم ارائه شد: یكی اینكه «حادثه پوریم» كه قتل عام پارسیان توسط یهودیان در روز ۱۳فروردین اتفاق افتاده است و با توجه به نفوذ باور دین مسیحیت مبنی بر خرافه‌ی نحوست عدد ۱۳، این روز را نحس می‌دانند لذا برای فرار از نحسی این روز از خانه بیرون می‌روند. و دیگر اینكه در دین زرتشت روز سیزدهم هر ماه روز «ایزد باران» بود و زرتشتیان برای دعای باران به دشت و صحرا می‌رفتند. این دو نظریه متناقض در حالی مطرح می‌شود كه به استناد یك منبع از ناسیونالیستهای افراطی و تمامیتخواه فارسی: به طور كلی در میان جشن‌های ایرانی جشن سیزده‌ به‌در كمی مبهم است، زیرا مبنا و اساس دیگر جشن‌ها را ندارد.[۵]

.

* اعتراض آذربایجانیان به خشكاندن دریاچه‌ی اورمیه

در پی خشكانده شدن دریاچه ی اورمیه طی سالهای اخیر، جمع كثیری از آذربایجانیان در سیزدهم فروردین سال 1390، تصمیم گرفتند روز طبیعت را در كنار دریاچه ای بگذرانند كه بخشی از طبیعت و محیط زیست آذربایجان مركزی را تشكیل می داده است اكنون در معرض خشك شدن قرار گرفته و به خطری جدی برای آذربایجان و حتی كشورهای همسایه تبدیل شده است، اقدام به اجرای برنامه های مختلف فرهنگی و مدنی و نمادین از جمله همراه آوردن ظرفهای آب و ریختن آن به دریاچه ی خشك شده نمودند كه این حركت نمادین با برخورد خشونت آمیز پلیس و نیروهای امنیتی روبرو شد. با توجه به اهمیت طبیعت در بین آذربایجانیان، این حركت مدنی اولین حركت اعتراضی در جهت حفظ و احیای طبیعت و محیط زیست در ایران بوده است كه از جمله دلایل عینی و عملی اهمیت طبیعت در بین آذربایجانیان است.

.

منبع: بیلی توپاریْ Bili toparı

گؤنده ر